Ljósleiðari er glerþráður ætlaður til að flytja gögn, ekki ósvipað vatnsröri sem ætlað er að flytja vatn nú eða rafstrengur sem ætlaður er til að flytja rafmagn. Endar ljósleiðarans eru tveir. Annar endinn er á tengistað (heimili, fyrirtæki, sumarhús), hinn endinn er í tengimiðju kerfisins. Tengimiðjan er tengd við aðra ljósleiðara í eigu ýmissa fjarskiptafélaga sem eru hluti af fjarskiptakerfi landsins. Í tengimiðju setja fjarskiptafélög sem selja fjarskiptaþjónustu upp sinn búnað og veita inn á ljósleiðarann þá þjónustu sem hver og einn viðskiptavinur kaupir. Um ljósleiðarann geta notendur þar með keypt sjónvarpsþjónustu, internetþjónustu og símaþjónustu af því fjarskiptafélagi sem velur að veita sína þjónustu inn á kerfið og viðskiptavinur velur að versla við.
Verkefninu er skipt upp í fimm samhangandi áfanga. Eftir að öllum áföngum er lokið að fullu geta notendur pantað sér fjarskiptaþjónustu um ljósleiðarann. Þegar búið er að ganga frá öllum tengingum er þjónustuveitum sendar upplýsingar um þau heimili, fyrirtæki og sumarhús sem tilheyra kerfinu og upplýsingar um að þau séu tilbúin. Þá skrá þjónustuveiturnar tengistaðina inn í sín afgreiðslukerfi og eru tilbúin að taka á móti pöntunum á fjarskiptaþjónustu.
Hverjum og einum er frjálst að velja það að vera með. Fjarskipti gegna æ stærra hlutverki í daglegu lífi bæði heimila og fyrirtækja. Með verkefninu er verið að endurnýja grunnkerfi fjarskipta. Um sambærilegt grunnkerfi er að ræða eins og raf-dreifikerfi og neysluvatnsveitu. Með því að taka þátt í verkefninu er tryggt að viðkomandi tengistaður hafi fjarskiptatengingu til áratuga óháð tækniframförum.
Þjónustuveita er fyrirtæki sem selur fjarskiptaþjónustu svo sem farsíma-, internet,-, sjónvarps- og heimasíma þjónustu. Dæmi um þjónustuveitu er Hringdu, NOVA, Síminn, Vodafone/Sýn og 365. Ljósleiðarinn er flutningsleið fjarskipta. Til þess að nýta hann þarf að kaupa fjarskiptaþjónustu frá þjónustuveitu. Hver og einn notandi sem hefur aðgang að ljósleiðara getur valið við hvaða þjónustuveitu hann verslar og einnig hvaða þjónustu hann velur að kaupa.
Þjónustuveita er fyrirtæki sem selur fjarskiptaþjónustu svo sem farsíma-, internet,-, sjónvarps- og heimasíma þjónustu. Dæmi um þjónustuveitu er Hringdu, NOVA, Síminn, Vodafone/Sýn og 365. Ljósleiðarinn er flutningsleið fjarskipta. Til þess að nýta hann þarf að kaupa fjarskiptaþjónustu frá þjónustuveitu. Hver og einn notandi sem hefur aðgang að ljósleiðara getur valið við hvaða þjónustuveitu hann verslar og einnig hvaða þjónustu hann velur að kaupa.
Ljósleiðarakerfi Leiðarljóss ehf er GPON, 100Mbps og 1000Mbps(1Gbps) ljósleiðari og jafnvel 10Gbps ef út í það er farið. Ljósleiðarakerfið er P2P (punkt í punkt) kerfi þar sem hver notandi hefur sinn einkaþráð frá tengistað að tengimiðju kerfisins. Þjónustuveitur, þ.e. þær sem selja internet, sjónvarps og símaþjónustu ráða því alfarið hvaða gagnahraða og fjarskiptatækni þau nota til þess að koma gögnum til sinna viðskiptavina. Ljósleiðarakerfið er því uppbyggt á þann hátt að það stenst tímans tönn, gerir ekki upp á milli fjarskiptatækni og hefur ekki innbyggt hindranir sem henta einni tækni betur en annarri.
Mjög misjafnt er hvort að leggja þarf innanhúslagnir og í hversu miklu mæli. Algeng útfærsla er að sá endabúnaður sem þjónustuveitur útvega (router) séu notaður til að dreifa interneti þráðlaust um húsið. Í mörgum tilfellum er router því einfaldlega hafður nærri þeim stað þar sem ljósleiðarinn kemur inn í húsið. Til þess að fá sjónvarpsþjónustu um ljósleiðarann þarf að tengja sjónvarpsmóttakara við routerinn. Það er gert með tölvusnúru (CAT5) sem liggur þá á milli routers og sjónvarpsmóttakarans. Til þess að geta nú setið í sófanum fyrir framan sjónvarpið og skipt frá einni sjónvarpsstöð yfir á aðra er heppilegt að sjónvarpsmóttakarinn sé í námunda við sjónvarpið enda stjórnar hann því á hvað er horft hverju sinni. Því þarf oft á tíðum að leggja tölvusnúru frá þeim stað þar sem router-inn er staðsettur og að sjónvarpinu. Það sama gildir í raun um heimasíma ef slík þjónusta er keypt. Heimasíminn þarf að tengjast router-num og ef hann er staðsettur annarsstaðar en heimasíminn þarf að leggja snúru þar á milli.
Eftir að búið er að ganga frá ljósleiðaranum inn fyrir húsvegg eða utan á húsið, eftir því sem við á, er ljósleiðarinn tilbúinn til notkunar. Ef leggja þarf innanhúslagnir t.d. frá inntaksstað ljósleiðara að sjónvörpum er slíkt á hendi húsráðanda. Gott getur verið að ráðfæra sig við rafvirkja hússins um mögulegar fyrirliggjandi lagnaleiðir og jafnvel fá góð ráð frá rafvirkja eða sambærilegum aðila um það hvernig heppilegast er að standa að innanhúslögnum.
Í hverjum verkáfanga eru talsvert mörg heimili auk þess sem að hverjum áfanga tilheyrir hluti stofnkerfisins. Því getur liðið nokkur tími frá því að búið er að ganga frá ljósleiðara inn á tilteknu heimili þar til hægt er að hleypa fjarskiptaumferð um kerfið. Til þess að fylgjast með þeim framgangi er gott að kíkja inn á www.kjos.is eða www.leidarljos.net öðru hverju. Þar verða birtar upplýsingar um framgang verksins.
Ferlið er eftirfarandi:
1.Notandi pantar þjónustu frá þjónustuveitu.
2.Þjónustuveita pantar ljósleiðara hjá Leiðarljósi.
3. Leiðarljós afgreiðir ljósleiðara og tilkynnir þjónustuveitunni að allt sé klappað og klárt.
4.Fulltrúi þjónustuveitunnar ýmist kemur á staðinn til notandans eða sendir honum endabúnað.
Þjónustan er tilbúin.
Eðli málsins samkvæmt getur þetta ferli tekið nokkra daga og jafnvel vikur. Leitast er við að afgreiða tengingar hratt og örugglega. Hver aðili í keðjunni getur hins vegar ekki ábyrgst viðbragðstíma annarra.
Fjarskiptaþjónusta um ljósleiðara getur verið mismunandi. Þjónustuveitur bjóða upp á heimasíma, Internet eða sjónvarpsþjónustu, nú eða bjóða þetta allt saman. Viðmót í sjónvarpsþjónustu er mismunandi á milli þjónustuveita og einnig getur gagnahraði internetsins verið mismunandi. Það er því um að gera að spyrjast fyrir um þá þjónustu sem þær bjóða svo sem gagnahraða, fjölda sjónvarpsstöðva og svo framvegis. Það eru engar spurningar rangar í þessum efnum.
Ljósleiðarakerfi Leiðarljóss er svokallað opið aðgangskerfi. Það þýðir að öllum þjónustuveitum er frjálst að veita sinni fjarskiptaþjónustu inn á ljósleiðarakerfið. Um leið opnar það möguleika á því að prófa mismunandi þjónustuveitur eða þá að skipta frá einni yfir í aðra ef að þjónusta uppfyllir ekki væntingar. Það er ekki flókið að skipta um þjónustuveitur. Þú segir einfaldlega upp þeirri þjónustu sem þú hefur og pantar hjá þeirri þjónustu sem þú villt fá í staðinn. Rétt er þó að benda á að skoða hvort að binding er fólgin í þeim samningum sem gerðir hafa verið.
Leiðarljós stjórnar því hvaða þjónustuveita hefur aðgang að ljósþráðum hvers heimilis/tengistaðar. Ef notandi velur að versla við þjónustuveitu A fær sú þjónustuveita ljósþráðinn sem liggur til notandans til afnota. Ef notandi velur nú að skipta yfir til þjónustuveitu B flytur Leiðarljós ljósþráðinn yfir í búnað þjónustuveitu B sem þá getur veitt sína fjarskiptaþjónustu um ljósþráðinn. Flóknara er það ekki.
Þegar ljósleiðarinn er tilbúinn og tilkynning þess efnis birtist á www.kjos.is og www.leidarljos.net er ekkert því til fyrirstöðu að panta þjónustu. Þjónustuveiturnar taka á móti slíkum pöntunum. Þjónustuveiturnar sjá alfarið um samskipti vegna ljósleiðarans. Til þess að panta þjónustu þarft þú því einungis að velja þér þjónustuveitu og panta hjá henni þá fjarskiptaþjónustu sem hentar þér. Rétt er að benda á að þarfir notenda eru mismunandi. Það getur því verið gott ráð að afla tilboða frá fleiri en einni þjónustuveitu og bera saman verð, gagnahraða og gæði þeirrar þjónustu sem þær bjóða.
Það er ekki óeðlilegt að flækjast svolítið um allt það sem í boði er. Það á ekki síst við þegar verið að að byrja að kaupa sér fjarskiptaþjónustu um ljósleiðara því þá vantar viðmið. Allskyns sjónvarpspakkar, mismunandi niðurhal og svo framvegis. Það er engu að síður þess virði að velta því vel fyrir sér hver þörfin er. Það getur verið klókt að byrja smátt. Kaupa tilteknar grunnþjónustur, svo sem grunnpakka í sjónvarpi og bæta svo frekar við ef þörf er á. Það sama gildir um internetið. Flestar þjónustuveitur bjóða upp á góðar „Mínar síður“ þar sem hægt er að fylgjast með notkun dag frá degi og átta sig á því hver raunþörfin er miðað við notkun.
Það getur skipt töluverðu málið við hvaða þjónustuveitu verslað er. Virk og öflug samkeppni er á þessum markaði og því er um að gera að vega og meta hvaða þjónustuveita þjónar best þörfum hvers og eins. Helstu matsþættir gætu verið verð, þjónusta og gæði. Eins kunna aðrir þættir að spila inn í eins og viðbragð við bilunum, vöruframboð og svo framvegis.
Leiðarljós er ekki þjónustuveita. Leiðarljós á og rekur ljósleiðarakerfið, þ.e. pípurnar sem þjónustan fer um. Leiðarljós veitir ekki sjónvarps-, internet- eða símaþjónustu. Öll samskipti vegna þeirrar þjónustu sem notandi kaupir fara því fram á milli notandans og viðkomandi þjónustuveitu sem hann verslar við.
Ef upp koma vandamál með fjarskiptaþjónustu, nú eða notandi þarf að fá leiðbeiningar eða upplýsingar um þá þjónustu sem hann kaupir hringir viðkomandi í þá þjónustuveitu sem hann er í viðskiptum við. Í lang flestum tilfellum geta þjónustuveiturnar leyst úr því sem um ræðir. Ef t.d. bilun snýr að ljósleiðarakerfinu hefur þjónustuveitan samband við Leiðarljós og tilkynnir bilanir. Einstaka notendur eiga því í öllum tilfellum að snúa sér til sinnar þjónustuveitu ef eitthvað bjátar á eða skortur er á upplýsingum.
Ef upp koma vandamál með fjarskiptaþjónustu, nú eða notandi þarf að fá leiðbeiningar eða upplýsingar um þá þjónustu sem hann kaupir hringir viðkomandi í þá þjónustuveitu sem hann er í viðskiptum við. Í lang flestum tilfellum geta þjónustuveiturnar leyst úr því sem um ræðir. Ef t.d. bilun snýr að ljósleiðarakerfinu hefur þjónustuveitan samband við Leiðarljós og tilkynnir bilanir. Einstaka notendur eiga því í öllum tilfellum að snúa sér til sinnar þjónustuveitu ef eitthvað bjátar á eða skortur er á upplýsingum.
Lagning á ljósleiðaraverkefninu er átaksverkefni. Verkefnið nýtur fjárstuðnings frá stjórnvöldum og er til þess ætlaður að byggja upp kerfið á stuttum tíma. Eftir að kerfið er komið í jörð nýtur það ekki fjárstuðnings lengur. Engu að síður njóta „nýir“ notendur þess að stofnkerfið er komið í jörð. Lagnaleið frá stofnkerfi að tengistað getur verið mjög mismunandi. Til þess að gæta jafnræðis greiðir því hver og einn því sem næst raunkostnað við lagningu á sinni heimtaug. Rétt er að benda á að mikil samlegð getur falist í því því að plægja ljósleiðaraheimtaug í jörð samhliða öðrum lögnum svo sem neysluvatns-, rafmagns eða öðrum lögnum. Því er vert að skipuleggja slíka vinnu vel áður en haldið er af stað.
Fjarskiptainnviðir í dreifðum byggðum sveitarfélagsins anna ekki þeirri fjarskiptaþörf sem nútíminn krefst. Hvorki stjórnvöld, fjarskiptafélög, sveitarfélagið né aðrir hafa þá lögbundnu skildu að endurnýja þessa innviði. Árið 2015 ákvað sveitarstjórn Kjósarhrepps að athuga hvort að hægt væri að finna flöt á því að leggja ljósleiðarakerfi fyrir íbúa samhliða lagningu á hitaveitu. Niðurstaða varð sú að ef stjórnvöld, íbúar og sveitarfélagið legðist á eitt væri verkefnið framkvæmanlegt. Árið 2016 og 2017 fékkst svo loks styrkur til verkefnisins af hálfu stjórnvalda. Verkefnið er að lang stærstum hluta fjármagnað fyrir opinbert fé. Stofngjald notenda var hins vegar nauðsynlegt til að brúa bilið að fullu.
Leiðarljós leggur eingöngu til flutningsleið fjarskipta, þ.e. ljósleiðarann sjálfan. Í kerfi Leiðarljóss er enginn fjarskiptabúnaður sem stjórnar, stýrir eða hefur áhrif á þá fjarskiptaþjónustu sem fjarskiptafélögin velja að selja sínum viðskiptavinum. Ef fjarskiptafélag velur að breyta sinni tækni, auka hraða gagna eða bjóða upp á nýja þjónustu sem við hugsanlega þekkjum ekki í dag, þá flytur ljósleiðarinn þau gögn eftir sem áður. Ljósleiðari Leiðarljóss er því óháður því að t.d. fjarskiptafélög velji að nota mismunandi fjarskiptatækni til að koma gögnum til sinna viðskiptavina.
Í hönnun kerfisins er töluverður aukaforði af ljósleiðaraþráðum. Það er gert til þess að hægt sé að bæta við nýjum notendum við síðar. Þessi forði er hins vegar ekki óþrjótandi og því er ekki hægt að svara því með óyggjandi hætti að um aldur og æfi verði hægt að tengjast kerfinu á einfaldan hátt. Einnig ber að nefna að aðkoma stjórnvalda að þessu sinni í formi styrks er einskiptis aðgerð. Það má því leiða líkur að því að þátttaka síðar verði töluvert kostnaðarsamari fyrir viðkomandi en býðst nú.
Hægt er að sækja um að taka þátt í verkefninu með því að fylla út umsókn sem er hér á síðunni, undirrita hana og skila inn á skrifstofu sveitarfélagsins. Einnig er hægt að senda útfyllta umsókn skannaða eða sem mynd á netfangið: kjos@kjos.is
Hér takast á tveir góðir og gildir málshættir. Annar er "hálfnað verk þá hafið er", hinn er, "í upphafi skal endinn skoða". Stjórn Leiðarljóss tók ákvörðun um að láta þann síðari ráða för og tryggja eins og kostur er að allir íbúar sem kerfið næri til muni njóta háhraða fjarskiptaþjónustu eins fljótt og kostur er, og þegar öllum hindrunum hafði verði rutt úr vegi, í stað þess að vaða af stað út í óskilgreinda óvissu. Stórt skref var stigið þegar rörakerfið fyrir ljósleiðarann var lagt samhliða lagningu á hitaveitunni. Eftir stóð að tryggja aðgangsleið fjarskipta inn í kerfið, þ.e. að tengja hið nýja ljósleiðarakerfi við fyrirliggjandi innviði fjarskipta landsins sem sækja þurfti í Grundarhverfi í Reykjavík. Samningaviðræður við borgina hófust árið 2017 stóðu yfir allt árið 2018. Samningur við Reykjavíkur var loks undirritaður 19. október 2018 og þá hófst lagning á stofnleiðinni á milli Grundarhverfis og Kiðafells. Þegar ljóst var að veturinn var okkur hagfelldur og það tókst að grafa þessa lögn í desember tók við útboð á blæstri á ljósleiðarastrengjum og tengingu kerfisins. Niðurstaða þess útboðs lá fyrir 17. janúar 2019 og í framhaldi undirritun verksamnings. Framkvæmdir hafa því staðið yfir frá því árið 2016 og nú sér loks fyrir endan á þeim.
Ljósleiðarakerfið getur flutt sjónvarps-, internet-, símaþjónustu og aðra fjarskiptaþjónustu sem framtíðin ber í skauti sér.
Ljósleiðarakerfi Leiðarljóss er „opið aðgangskerfi“. Það merkir að öllum þjónustuveitum stendur til boða aðgangur að kerfinu á jafnræðisgrunni. Frá kerfismiðjunum liggur ljósþráður til allra notenda, einn til hvers notanda. Ef íbúa velur að versla við fjarskiptafélag A fær það fjarskiptafélag ljósþráð viðkomandi íbúa til afnota og sendir þá fjarskiptaþjónustu sem íbúinn velur að versla til hans. Íbúinn getur því valið við hvern hann verslar.
Boð Leiðarljóss til eigenda sumarhúsa um þátttöku í verkefninu gildir hér og nú. Hvort hægt verði að tengjast kerfinu síðar verður framtíðin að leiða í ljós. Það er því ekki í boði að greiða eingöngu stofngjaldið og hafa þar með ótakmarkaða heimild til þess að tengjast kerfinu um ókomna framtíð. Rétt er að taka fram að sumarhús njóta ekki lagalegra réttinda þegar kemur að innviðum fjarskipta eða skildu fjarskiptafélaga til þess að leggja slíka innivði. Það má því segja að það kveði við nýjan tón þegar eigendum sumarhúsa er boðið að taka þátt í verkefni af þessum toga.
Ef íbúi sem er í viðskiptum við fjarskiptafélag A en af ótilgreindum ástæðum vill skipta yfir til fjarskiptafélags B er það hægt. Þá fær fjarskiptafélag B ljósþráð íbúans til afnota í stað fjarskiptafélags A. Þó ber að geta þess að í samningsskilmálum á milli íbúa og fjarskiptafélags kunna að vera ákvæði um binditíma sem vert er að gefa gaum þegar íbúi velur sér fjarskiptafélag til að versla við.
Hver og einn notandi fær sinn ljósleiðaraþráð frá tengistað að kerfismiðju. Það er enginn munur á þeim ljósleiðara sem lagður er fyrir sumarhús eða aðrar byggingar.
Ljósleiðaraverkefnið er að stórum hluta fjármagnað með opinberu fé. Því fjármagni er fyrst og fremst veitt í verkefnið til að bæta búsetu og starfsskilyrði íbúa og fyrirtækja í sveitarfélaginu. Þetta fjármagn má beinlínis ekki nota til þess að niðurgreiða tengingar við t.d. sumarhús. Sveitarstjórn tók hins vegar þá ákvörðun að bjóða eigendum sumarhúsa og annarra húsa sem ekki uppfylla skilyrði um fasta búsetu eða heilsársstarfsemi að taka þátt í verkefninu. Sú þátttaka byggir á því að þátttakan valdi ekki teljandi kostnaðarauka við verkefnið og jafnræðissjónarmiða sé gætt. Þess vegna greiða eigendur sumarhúsa þar sem ljósleiðararör var ekki lagt samhliða hitaveituframkvæmdum því sem næst raunkostnað við lagningu á þeirra heimtaug frá stofnkerfinu auk stofngjalds.
Ljósleiðaraaðgangskerfið er hugsað á þann hátt að hver og einn notandi fái sinn ljósþráð. Hver ljóstenging er takmörkuð við einn viðskiptavin. Eigandi þess tengistaðar sem er skráður fyrir tengingunni getur einn pantað sér fjarskiptaþjónustu og er þar með greiðandi af allri þeirri þjónustu sem um ljóstenginguna er keypt.
Slík þjónusta fellur undir lög um fjarskipti nr. 81/2003. Tæknilega er ekkert þessu til fyrirstöðu. Hins vegar ber að geta þess að núverandi verðskrá er miðuð við að kaupandi þjónustu sé eini notandi hennar. Um leigu á ljósleiðara (black fiber) í öðrum tilgangi t.d. virðisaukandi þjónustu, gilda önnur lögmál í heimi fjarskipta.